Escena 9 – Tristura – O CASADO CASA QUER
Elio: ...Quérovos dicir unha cousa...escoitade,
estou un pouco nervoso.
Ida: Fala fillo, fala...e logo pásache algo no
traballo?
Elio: ...Non, o día de San Xoán embarco, xa teño o
pasaxe.
Gumer: Válgame Deus, Elio, para ónde...non te
chamarian a filas?
Elio: Voume para México...teño traballo nas minas
de prata de Chihuaha.
Ita e Candi botanse a chorar cas mans na
cabeza.
Dionisio: Sobrino, pero estás seguro...te
controlan o a que temes?
Elio: Dende que comenzou a guerra o pozo Luisa é
unha pota fervendo...unhas veces con razón e outras sin ela.
Ida: ...Pró quén che mercou o pasaxe e che buscou
traballo naquelas terras?
Elio: Don Justo chamou as amizades que deixou seu tio Remigio...o vicario de Mondoñedo...ten
moitas influencias...ademáis, si non marcho non tardan un mes en movilizarme.
Gumer: Fillo, contigo vaise unha parte da
nosa vida...pró temos que estar caladiños por un siacaso que alguén o saiba e
corra a voz.
Ida: Aforros hai poucos na casa, pro vas levalos
todos.
Dioni e Candi: ...E os nosos tamén.
Elio:...Só faltaba...teño dabondo para
amañarme...xa logo vos mandarei diñeiro para mercar esta casa que sempre será
de todos nós.
Non quero máis bágoas...as irmás e irmán xa
lle lo dixen e entenden a miña situación.
Gumer e Dioni: Vamos ir acompañarte
ata ao porto da Coruña...
Elio: Non, xa vai vir Ernesto que está de andar
polo mundo e pidiu un permiso, vosoutros descansade.
Ida: ...Fillo vouche ir lavando a roupa e secando
os chourizos do pingo que vas levar xunto cun bolo de pan.
Elio: ...Non vos quero ver tristes...son novo e
vou voltar non tardando.
Candi: ...Sobriño non te esquezas de que tés que
casar aquí...esas lurpias das Américas non saben facer nada.
É Xuño do ano mil novecentos trinta e sete,
Elio emigrou, Ernesto sigue en África ,
Yanet voltou para Cuba, Dionisio quedou no Castro da Picota a Domi chamarono a filas, Espe sigue de costureira e
os demáis traballando no púlpito, nos rezos, na terra e polas portas no caso de Enriqueta.
Son seis da tarde do vintecinco de Xullo e
chegan a casa Esperancita e Finita.
Ida: ...Espe, Finita e tí tamén...que milagre.
Gumer: ...Rematamos agora de comer un bocado
denantes de voltar a segar as aveas...aquí non se gardan diasantos.
Espe rompe a chorar e trembanlle as máns.
Ida e Gumer: ...Filla, filla que
hai de novo...ai por favor¡¡
Espe sae como un lóstrego para habitación
Finita: ...Tranquilos todos... e que Domi...
Ida: ¡¡ morreu, matárono¡¡... ai virxenciña de
Conforto¡¡
Todos quedaron calados...ollándose de
esguello.
Finita: … Por favor, calmadevos...axudemos a
Espe...na toma de Madrí Norde...nun ataque de artilleria...chegou Modesto a
Pontenova para dicirlle que a garda civil lles levara un telegrama.
Dionisio: Que destrozo en esa familia...su único
hijo...se matan entre sí rojos y azules...que pais éste.
Pum, pum, pum na porta...Gumer: quén
vai...entra Don Justo todo aflixido e co alzapescozos deporondándolle polas
costas.
Finita: … y usted a esta hora...no será
qué...
Cura: Acabo
de enterarme...estoy confundido...que desgracia Señor...qué miserias del
hombre,
y Esperancita?
Dioni: ...Está postrada viviendo la pena sóla.
Cura: Ya no
hay palabras de consuelo para vosotros...me marcho, tengo cosas que hacer.
Candi: ...Señor cura non estaría demáis facer
un rosario pola ialma de Domi.
Cura: ...Hoy no es el día propicio...ya
pensaré...nadie está para rosarios... sí para recuerdos...ah, escribió Elio?
Gumer: Xa llo iba dicir pro con istas novas
esquecime...ontes chegou a carta...está contento e mándalle apertas.
Cura: Cuando salgamos de este pozo de amargura ya
te pediré la dirección...quizás no tarde en verlo personalmente.
Candi: ...Estou ouvindo ben...ai , Xesucristo ¡¡,
no me dirá que lle saiu parroquía na América...e nós qué...cando morramos quén
nos dara a extremaución.
Dioni: Cándida, pero de que hablas...deja a
don Justo que tiene prisa y a las extremauciones que ya nos las están dando sin
pedirlas.
Ao anoitecer chegou Tasiño – o sacristán-,
sentouse na pia que se atopa xunto a porta da corte pois non se atreveo a
chamar, ata que saiu Candí para ir ao palleiro por unha gavela de palla de
centeo e o viu.
Candi: Tasiño... oh que medo me deches...e tí
que fas ahí...como non entras?
Tasiño: Ouvín que morrera Domi...estaba a
segar na restreba no Tesouro e pasaba por alí José do Zarralleiro do Vilar das
Pedras e díxomo...collín tanto medo que non parei de correr ata aquí.
Candi: ...E logo para ónde iba o Zarralleiro?...non
se o demo...
Tasiño: Pois apuro levaba...quería atoparse
cas tropas da República que chegaron este serán a Pontenova.
Dionisio: ...Tasiño, que dices... las tropas
republicanas?.
Tasiño: Si, seica baixaron pola estrada de
Mondoñedo cando estaba segando na chousa da Almuiña e viu os camións pasar por Vilarcousende.
Dionisio: ...Pienso que está confundido ese
señor...eran las nacionales que llevan toda la tarde pegando tiros contra el
monte de la mina...no oias el eco?
Candi: … Ai leve o demo, non me cheira moi ben o
encontro que poida ter José con eses soldados.
Gumer: Esto vai de mal en pior...acabo de atoparme
nas Cruces con Solar de Goios e contoume que os soldados lle mataran unha vaca
na corte.
Tasiño, Dioni e Candi: ..Unha vaca na
corte¡¡, pro isto non ten pés nen cabeza...
Gumer: Ai si oh...pro tamén mataron a ese
señor de quén falades, cando fuxía e quixo brincar a porta da corte...estaba o
postigo aberto...batera cunha patrulla no campo de Muruais, déronlle o alto e
arriba España e él virou co puño en alto e berrando viva a República... e pum,
pum e o tiro atravesouno a él e a vaca que estaba recén parida.
Candi: Vedes, xa o dicía eu...cheirabame mal
o encontro...José sempre foi de esquerdas...
Enriqueta: ...Virxe das Neves me ampare..ouvino
en Conforto...peguei de volta e ata se me soltou do ramal a burra no
Boulloso...deixei burra e can polo camiño...xa virán si queren.
...deume moito que pasar a ponte do
rio...rexistraronme de arriba abaixo...grazas que traia limpa a roupa interior.
Dionisio: … Los soldados, Enri...pero tú eres una
mujer de campo.
Enriqueta: E logo quén...estou eu para outros
rexistros...menudos moinantes...e tiro que te criou contra as minas...pois por
alí non hai raposos que está o monte pelado.
Ida: Ai, Tasiño e Enriqueta, que desgraza para
miña Esperancita e para todos nosoutros...morreu Domín...tan bo rapaz, pobres
pais...non levantaran cabeza neste mundo.
Tasiño e Enri tiraronse abrazados a Ida e as
bágoas de ámbolos tres ían deixando un regueiro de tristura na soleira da
porta.
O anoitecer do día de Santiago no Castro da
Picota deixou un silenzo gris que nen os tordos, rulas e gorrións cantaron a
caida do sol polos montes de Bretoña, nen a burra orneo ao chegar, e o can
Tarfe co rabo antre as pernas deitouse e non ladrou nada en toda a noite. O
pantasma da morte voaba raso polas Terras de Miranda.
(Continuará...)
