Escena
7 – O casado casa quer
Na Casa de Agosto, sentados a mesa, nas cabeceiras Gumer e
Elio, nun lateral Esperancita e Finita
e no outro, Ida e Cándida.
Finita bendice a mesa, mentras a sua nai xa está a carrexar
as fontes dende a cociña.
Cándida fai pouco caso, por edade e dureza da vida, ten
achaques de saude, unha pouca de fatiga e
de oido anda como unha toupa
A piques de comenzar a comer a sopa, síntese abrir a porta e
tódolos ollos se dirixen a ela e de súpeto aparece Ernesto vestido con
traxe de paseo, co faxín e gorro roxos, éste na cobacha enganchado ao pescozo
polo barbadelo, desbargoletado e cas botas cheas de lama. Correron todos
abrazalo, a nai e irmás comiano a bicos, namentras laiaban a sorpresa, pai e
irmán agardaban a velo ceibe dos agarimos das mulleres e Candi ca cabeza gacha seguía comendo a sopa denantes que se lle
enfriara.
Ernesto, xarxento de Regulares en Melilla, tocarelle por
quinta e sorteo, era a praga de moitos mozos galegos. No Rif e Ifni
había escaramuzas cos moros que loitaban
contra o invasor e él era cabo primeiro, pois fora a escola da Picota sendo
mestre Don Enrique Muruais, poriso sabía moi ben as catro regras e moita
xeografía. Nesto era forte e duro
como un buxo, non coñecía o medo,
exemplo é que nun avance dos moros dacabalo, expertos guerreiros en manexar as
coitelas curvas que facian corte limpo
nas gorxas dos inimigos, o cabo primeiro “Wikingo”(alcume que lle puxeran)
quedou soiño detrais dunha morea de mortos e cando a gatas estaban chegando
para degolalo, ergueuse como un garañon,
co fusil nunha man e coitelo na outra , botando uns ronquidos polo nariz que
levantaban un nubereiro de area e levou por diante a dez, ao tempo, corria
detrás dos outros como o can de Enriqueta cando vai trabar a alguén, ata cos
perdeu de vista nas dunas, para os berebés foi
unha maldición de Ála.
Nomearono o Soldado Regular de máis atributos do Norde de
Africa Colonial, condecorarono ca Medalla de Isabel La Católica e a Cruz con
Media Lúa do Corpo de Regulares e puñeronlle os galóns de Sarxento Maior, con
dereito a montar cabalo de raza árabe.
A Nesto nunca lle importou o exército, traballaba de
aprendiz de ferrador co señor Modesto no campo de Muruais e á besta que lle
poñía a man nas coxas non se acaneaba por moi tuzara que fora e a outras
aloumiñabas no lombo ca man aberta que lles facía dobrar as patas
dianteiras e xa non pestenexaban ainda
co cravo collera carne, mentras que Modesto co martelo na man dereita, tenazas
guidadas no cinto e catro cravos no canto da boca, ollabao de reollo e sentía
fachenda co ben que se lle daba o oficio ao rapaz; querialle moito. Ademáis,
tiña doses de revolucionario, bulianlle xénes de anarquista, para il todo o que
non se lle quitaba proveito había que desaparecelo, dícia que estorbaba e só
era un engano para a xente.
Estaba en África cos días contados, a calquer hora
cruzarianselle os cables e xa non mataría moros, esmagaría o seus oficiais e
logo coidaría as donas viuvas tendo en conta o agarimo que lle procesaban ou quizaves colgaba o traxe de faena para sempre
porque xa estaba canso da cor caqui que tiña e de loitar sen xeito por areais
co siroco mudaba dun lado para outro.
Ida: Ai, ai ¡¡, meu Nestiño, xa
faltaba algo nesta casa.
Finita e Espe:... Noso irmanciño, fai tres anos que estamos sen tí.
Gumer e Elio:... Qué, meu fillo, qué... estás forte, carallo... como vai
irmán ¡¡
Ernesto: ...Ata estou emocionado... eu tamén tiña moitas gañas de
vervos...vou lavar un pouco a cara na palangana...teño moito calor e estou
sudado.
Cándi: (xa rematou o segundo prato de sopa)... levanta a cabeza e dí: ¡¡Meu
sobriño, me cago en Judás, pro tí ónde andabas ¡¡
Nesto: (abraza a tía)... qué tal Candi...casaches ou xa desistiches en buscar
home...?
Candi: ..Non oio ben... pró desistir ainda non desistín...sempre foi o demo
iste home... poriso manda tanto nos soldados.
Ida: (como nai sigue emocionada, case non fala...remexe que remexe nas
potas). Estarás cansiño?
Ernesto: Joder, como está o pais... mira que para asustarme eu... non
o consiguen os moros e pisei terra e entroume medo.
Todos o quedan ollando
Gumer:... Que che pasou, que viches polo camiño?
Ernesto: Dende África ata aquí... menos na travesía no barco... ver e
sentir... de todo, de todo..
Finita: Hermano, te presiento asustado...hay que olvidar lo malo y quedarse con
lo bueno.
Ernesto: Ao mesmo baixar do Rápido na Pontenova, na estación estaban
cargando mineiros nun camión do exército.
Ida: ..Pro hoxe é Santa Apolonia..penso que non traballan na mina.
Ernesto: ...Nai, Apolonia ten pouco que ver con esto... habera controis
do Sindicato.
Espe: ...Millor comer e ter esta festa en paz
Gumer: .. Filla, tés moita razón, por agora
estamos todos xuntiños e non vos esquezades
que “O Casado casa quer”...somos unha familia unida.
Candi: Non escoitei ben..., que non casa quén non quer?
Outra vez risas arreo.
Cando os bandullos xa están agradecidos, servese o café de
pote, roscón, requeixón de leite da
Galana, doces, galletas licor de calitro do convento de Viveiro, viño Sansón,
anis e coñá
Ernesto: ... E logo o tio Dionisio non vén iste ano
Gumer: A derradeira carta recibímola polas Feiras da Pontenova e dícía que hoxe
estaría aquí..pro ista liorta escaralla todo.
Ida:.. Teño presentimento de que vai chegar denantes de rematar o día.
Gumer: Miña, Idiña, outra vez
presintes e predices...(bota unha risada e faille toser o fumo do
pitillo)
Todos os fillos se dirixen a Gumer e dinlle:... Conta pai,
conta.
Gumer: Fai unha semán non queria crer o predicir do Cura sobor os amorios da
nosa Esperacita...aquí presente.
Espe pónse vergoñenta e quer liscar da mesa
Ida: Gurmiño, el vino te hace niño y blá, blá..¡¡qué homiño iste ¡¡
Candi: (xa toqueando, abre os ollos), dí: ¡¡ Quén demos vai ter un neno nesta
casa ¡¡
Todo unha risa
Ida:... Xa pasa das seis, vaia día de inverno... e tardan os invitados
Espe: Nai, qué invitados van vir?
Ida: Filla, ti pareces parva ou te fas, non me ouviches dicirllelo...os que
foron a misa.
Espe: … Todooos?
Gumer: … Toditos hija, sin faltar ni uno (volve a rir ao tolo)...ponte a limpar
os pocillos “y a ordenar la mesa”.
Ida: Pídovos por Deus que non faledes alto...están a chegar...e do
señor cura nen pio.
Candi: Que anda o cura a presumir que limpa moito na igrexa...si oh si,
limpa o fandango.
Síntese ruido na porta, quedan todos calados e vai Espe a
ver:
¡¡ O tio Dionisio... dame algo..¡¡
..Ay, mi sobrinita...¡ dalle unha aperta.
Dionisio (La Habana – 1936)
Yanet
(La Habana - 1936)
Aparece un home de pelo canoso abrilantado, traxe, camisa e
sombreiro brancos, corbata e chaleque roxos, zapatos mouros, bastón e puro
apagado na man dereita e collido do brazo esquerdo por Yanet, moza preta
de pel de soave tostado, con vestido roxo de tubo que lle chega a cintura e
dibuxalle as curvas do pandeiro e logo
amosa a carne do contorno para rematar no torso sostendolle os seos para diante
onde as raices da natureza máis ansiada invitan aos ollos atrevidos, pendentes
de argolla dourados, cabeleira moura recollida, zapatos de charol e de medio
tacón ; fermosa cubanita.
Todiños quedan ollando e non reacionan, ata que Ernesto,
canso de guerras, vaise dereitiño a Yanet
e moi garimoso dalle dous bicos, namentras que lle pousa a man na
cadeira ¿tú quien eres, mi prima..?.
Logo unha aperta ó tio e éste dille: No sobrino, mis hijas, tus primas,
quedaron allá, Yanet desde hace dos años es mi segunda esposa, nos casamos
después de divorciarme de Laurita.
Ernesto, case desmaia.. e contéstalle:.. Encantado tio,
encantando..no perdió el gusto, no sabe lo que me alegro.
Ca noite brava de chuvia, estaban
empapados, viñeron andando dende a estación. Sentaron no escano e quentaronse e
secaron a roupa ao pé do lume da lareira que Ida non parou de atizar.
Xa na mesa.
Ernesto: ( con escola e retranca). Tio Dioni, entón na Habana agora é verán?
Dionisio: Sobrinito te comprendo, hace 40 años que falto y ya no sé
como rige el tiempo en Galicia.
Sentados: Gumer compartindo cabeceira co medio irmán Dioni,
Yanet entre Ernesto e Cándida
Ao tempo todos comparten conversa.
Manoel Maria Loureiros (Montevideo-1930)
Volve a soar o carabillo da porta e sae Ida, saca a retranca
e abre.
Ida: Manoel María... Loureiros
Gumer: Que raios pasa,Ida, está
noso Señor e María xunto ao loureiro?
Ida: Loureiros de Vilaouruz... o meu parente... mollado como un pito e trae o
acordeón.
Gumer: Ordía, pensei que era Paco do Cazoleiro ca gaita... e dende cando é teu
parente?
Ida: É compadre da miña curmán Asunción
de Vilaouruz
Gumer: ...Ah, por iso e teu parente de sangue...anda, tranca a porta que
entra frio.
Manoel María Loureiros, nacera en Vilaoruz, cando tiña 18 anos embarcou para Bos Aires,
pró enganouse e desmbarcou en Montevideo e alí quedou dez anos. Atopora
traballo nun barco que andaba a pescada
de peixes espada na desembocadura do rio da Prata, eran como cabalos do monte,
cun nariz agudazo de serra de dous metros. Manoel María, antes de marchar,
andivera nas cavadas dos montes do Chao do Forno e Pena Gradada, aos que viñan
tamén cavadores doutras parroquias e dende
neno gostáballe a música de acordeón, pois tocabao nas esfollas e
mallas, un ancestro do Lexo de Insúa. Pois ben, nas sestas da cavada, tamén
estaba o Dereito do Acebro que non esquecía o acordeón metido nun saco e guindado na eixada e mentras unhos
dormian, serraba nel o pasodobre paquito
o chocolateiro, a rianxeira e maruxiña do forneiro, mentras que Manoel fixabase como unha coruxa.
Pois ben, Montevideo, terra de tango, milonga e menceres de
troula, Manuelito (así alí lle chamaban), cando rematada a xornada deixaba o
barco e ía polos chiringuitos do porto a tomar un tente en pé e a escoitar a
tocada. Chegou a ser compoñente dun grupo tangueiro “Los Calenturientos”, según
dín os nativos o tango naceu en Uruguai, non
é arxentino, ainda que por eso tiveron disputas e armaron e arman
trifulcas, sobor todo, cando os porteños arxentinos lles dicen aos uruguaios:
“Qué andais a tocar nuestro tango, boludos, en vez de
vigilar las pibas en vuestras camas ..” eles contéstanlles “..Saber vós, cornudos, que os
den por culo que ya estamos hartos de las conchas de vuestras damas”
Manuelito era mozo ben feito, pescador e tangueiro de
profesión e ó tempo non esquecía de facer favores de cama as tanguistas e as
señoras de posición, coñecido polo sobrenome de “El pibito que más toca con su
gracia e pura sangre gallega”. Nunha distas, cachouno en plena faena ca sua
dona o seu xefe armador , garota do Brasil que non chegaba aos trinta. O xefe
era un indio cherokee fuxido da reserva
da pampa arxentina que se fixera a si mesmo. Manoel María meteo catro trapos
nun saco, xa non trouxo maleta, pois enseres nunca os tivera, e veuse de novo
para Vialouruz. A casa petrucial acolleuno, tiña onde traballar . Dende aquela
o seu xuramento foi: Me cago en mi propia sombra, porque cando ía
fuxindo para o porto, cada pouco voltábase e só vía sombras co perseguian e
canto máis corría máis sombras, poriso se lle meteu nos miolos isa pavoría.
Chegou a tempo a coller o barco.
Gumer: Un dia coma hoxe sempre viña Paco do Cazoleiro ca gaita... onde andara?
Manoel María: Vai tocar as dúas
a Rececende...celebran hoxe a
Conceución...había enterro no día verdadeiro.
Finita: Señor y como puede tocar a la vez dos gaitas?
Manoel: Oh, perdone, usted es la monja?, pues mire, una la toca en la
fiesta y la otra en la palleira.
Ida: .. E a quén lla toca agora... si se pode saber?
Manoel: Tocalla a Esperanza de Amaso, tua
veciña da parroquia, non sei a aldea.
Gumer:.. Nesta terra non se desperdicia nada... todo vale para comer e non
falemos para tocar.
Yanet: Ya entiendo un poco el gallego,
conocí a muchos, son la pera...que gracia gastan.
Ernesto: (aproveitaba
para arrimar a perna dentro do calzón do exército ao muslo de Yanet), di:
Si tía, somos de
tierra fría, pero de sangre caliente..Éh, tio Dioni, vostede si que é truán
Manoel, despois de tomar doce, café e caña, saca o acordeón do saco.
Gumer:..Bota u aturuxo, ¡¡Ardelle o eixo Idiña ¡¡, trae caña.
Gumer:..Parente de la miña muller, sabes isa de “O Casado Casa Quer”. Que ven fixen, carallo¡¡
Espe: Nai, como está o pai ¡¡
Finita: Deixo disfrutar, é bo pai e home, listo como un allo, e non emigrou e
aquí estamos todos na Casa de Agosto,
ainda que non sexa nosa.
Acordeón en marcha, todos cantando:
O que queira ter mullere,
primeiro ten que atopala
ser con ela garimoso
de dia e noite bicala
e cando teña un antoxo
cumplirllo en mollida cama.
Si a queren reter na casa
dicirlles que vas con outra,
ainda que sexa unha troula,
cumpre a promesa do avó
que tan ben te aconsellou:
cando cases con muller,
“O casado casa quer”
Elio: Oie, Nesto, as moras son mouras por todo o corpo.
Nesto: As moras, para sabelo, hai que espilas... non a forza.
Dionisio:...Tú eres de la raza, sabes mucho Nesto, mucho, mucho
Nesto: Tio, pro estou vendo que vostede sabe moito máis, quixera ser eu un
rexistrador así..
Cando iban empezar a cantiga de “Carmiña tien un gatino que
siempre lo quiero ver...”, vaise a luz da bombilla de 25 w. e, por riba,
acabaselle o carburo ao farol colgado xunto a lacea, ainda así Gumer, sigue
cantando “...y si hace miau...”
Ida: Que homiño iste, sempre
pensando no mesmo... Sabiao eu, Silveira ten moito que facer e non ten tempo de
limpar a presa da auga para que ande a dinámo.
Yanet: Dioni, de que di amo... en Cuba se le llama mi amo ?
Dionisio: ...Si princesita mía...aquí acostumbran amos o no a
meter la mano.
Ernesto: ...Sí, a escuras y después de la mano te clavo y viene la
luz
É veu a luz e siguen ca cantiga
Carmina tien un gatino
que siempre lo quiero ver
y si hace miau el probino
le doy mucho de comer
Gumer: … Miauu, miauu...
(continuará...)
