O LUGAR DE FOXAS, 1945-1950 (Ampliado)

Voltamos a poñer este artículo sobre Foxas con máis fotos e con algunha corrección que fixo sobre o mismo o propio autor.

Como xa fixera noutras ocasións envíanos este artículo o párroco Rafael Lombardero que trata sobre o pobo de Foxas.

A  PONTENOVA: O LUGAR DE FOXAS, 1945-1950

Nota previa: Con esta lembranza de nomes  de Persoas e Leiras quero facer unha honra e memoria a tódolos vecinos que coñecín e cos que compartín moitas horas da miña vida de neno, para que quede constancia dos seus traballos, esforzos, sudores e ilusións ante a realidade dun pobo que hoxe xa  vai quedando valeiro de familias e logo xa nadie  se lembrará dos nomes, das suas familias e leiras. 

A.-NOMES DAS CASAS, FAMILIAS  E VECIÑOS . ( ANO 1945-1950)

1.-EN INSUA: (por cercanía e traballos compartidos)

1.-Casa do Novo: Sr. Tío Toño e sua muller Basilisa e fillas Remedios e Josefa. Sr. José Díaz, súa muller Remedios e fillos Teresa, Ginés, Carmen, Selo e Gloria.  Irmáns Emilio e Abelardo (Bos Aires)

2.-Casa do Lexo: Manuela e filos María, Carmen e José

2.- FOXACOS:

1.-Muradoiro: Sr. Jesús Lombardero de Alonso, súa muller Pacita, fillo Rafael e sobriño Suso. José Mª (cuñado) e Concha (moza acollida, de Vilar de guerra).

2.-Casa de Regos: Sr. Eugenio Núñez, súa muller Manuela, irmá Carmen, fillos Avelina, Eugenio e Amparo casada con Remigio e fillos Delia e Eugenín.

3.- Casa do Galego: Sr. José o artillero, súa muller Carola, fillos Concha e fillo (finado na Ferrea)

4.-Casa de Xan: Sr. Dictino García e súa mullar Bibina e fillos Julia, Julio, Fernandito, Gloria, Carmen, Dina e Pepín. Sra.  Encarnación e fillos Pepe e Suso. Abuela.

5.-Casa de Cabanas: Sr. José Fernández e súa muller Carmen e fillos Pepe, Cándida, Fernando, María, Elvira, Paco e Gonzalo

6.-Casa do Mudo: Sr. Francisco Vega, súa muller Carmen e fillos Josefina (Brasil), Hortensia(+) Celia e Jaime.   Sra. Josefa Gutiérrez Vega e fillas Felisa e Remedios

3.-FOXAS:

1.-Casa do Patelo: Sr. Domingo Gutiérrez, súa muller Benedicta e fillo Pepe.  Sra. Herminia e fillos Maximino, Pura e Amparo.

2.-Casa de Lamas: Sr. Jesús Bouza, súa muller Carmen e fillos Pepe, Josefa e Rocío.

3.-Casa de Diego:  Sr. José María Vilar,  súa muller Julia e fillos Pepe, Oliva e Azucena. Manuel ,irmán.

4.-Casa de Arias: Sr. Benito Gavín, súa muller  María e fillos Nicasia, María, Carmen, Pepe e  Divina e fillo “Olito”.

5.-Casa de Felipe-Tiador: Sra. Dolores Sampayo. Sr. Jesús Rodríguez (súa 1ª muller +Josefina) e fillos Irene e Felipe (1º matr.); súa 2ª muller María de Cabanas e fillos Paco e Nieves .

6.-Casa de Gallo: Sr. Eleuterio Osorio e súa muller Aquilina / Sr. Colás Regodesebes, súa muller Josefa e fillos Carmen, Jorge, Marisa, Visita e Maruja.

7.-Casa da Viola: Sr. Porfirio Ginzo,  súa muller Josefa e fillos Edelmiro e Maruxa

8.-Casa de Loureiro: Sr. Jesús Rodríguez, súa muller Pilar e fillos Pepe (Brasil), Jovita, Suso, Julio e Pilar.  Modesta e fillo Primitivo (Brasil).

PEIZÁIS:

1.-A  Casa Escola: salón da escola, vivenda  1º(vacía) e salón anexo (bailes e actividades)

2.-Casa de Lombardero: O Sr. José Lombardero, súa muller Generosa; fillo Fermín, súa muller Claudina e fillos Pepe e Isabel

3.-Casa de Perdices: Sr. Fernando Fdez. Iravedra ( de Cabanas), súa muller Josefa do Novo e fillas Celia e Hortensia (Suiza)

4.-Casa de Perete:  Sr. Luis Santiso, súa muller Josefa e fillos Luisito (Barcelona), Pepe e Alicia

5.-Casa de Simón: Sr. Felipe Currás,  súa muller Josefa e fillo Antonio

6.-Casa de Piñeiro: Sr. José Piñeiro, súa muller Damiana e fillos Pepín e Carmiña

7.-Casa de Flor: Flor Lombardero, súa muller Josefa e fillos Salustiano “o roxo”, Mérita, Margarita, Esther  e Inés.

8.-Casa de Fontangordo, ou de Regos da Ponte: Sra. Dolores López e súas fillas Gloria, Susa e Lola.

           Habitantes en 1950: 155.      No presente 2013:  35 veciños.

B.-NOMES DAS LEIRAS-PARCELAS DOS LUGARES DE FOXACOS, FOXAS E  PEIZÁIS

1.-ENTRE ÍNSUA E MURADOIRO:

--Prado do Patelo  –prado de Arias  -zarrón do Mudo – prado de Regos  -o Teixo –monte da Serra-  -entre regos –as veigas–a louseira -o alargado –o  prado do Muradoiro no balincobo  –fonte do balincobo – pradín –prado de Xan –a xesteira –a fraga do  moural –a fraga de Goios- a fraga de Vidal –zarrón de Verdega. Monte: voces do Teixo ( X varas por propietario).                                                                                                               

  –As presas- prado do mudo- o furoco –prado de Regos – prado de Cabanas –o zarrón de Loureiro  – o zarrón de Diego -pradín  do zarrón –o zarrón do muradoiro, -valga da pedraira   –as penas do edrado –o pagueidal – valga das cerdeiras –fraga e monte de varas- pena tallada –o bostelo –o cargadoiro –a bragadiña –lombo dos amieiros- a treita – chousa de vidal –a arqueira –penas do Edrado –Pagueidal.

  -O pico da pena– -o penedín– a fonte e o rego da lameira –os forniños  –o torrontoiro            -as regas –o chao do muradoiro –a pedreira  -o pasadoiro –o pinxete,  -a largadiña –                 -a cancela vella – os hortos –as cortiñas – o chao das canles –.

2.-NOS-FOXACO E FOXAS        

                                                                                                                 -A pumarega – o chao -  as airas –o canto da aira - o cerradín – -a fonte de Álvare- a costiña  -os hortiños -o lombo – a cortiña –as torrentas – a horta - os prados do Muradoiro, de Cabanas,  de Regos, de Lamas –o souto –os prados de Felipe,- de Arias, -de Solar e- do Patelo(na Férrea) –a caleira –o lombo do souto –-o chao de San Juan.–parada – o pontigo de parada, -a volta do pontigo.

A fonte dos foxacos- a aira do mudo –a fonte -a rica –a capilla -o queirotal                                      -o penedín –a pedreira –as avegas –a valga das avegas –zarrón dos sanchos –as anovadas.

-O portelo  -os tallós  dos sopórtelos –o val de foxas –a fonte de foxas –as zarradas -as iscas –a cancela –o leirín –o cortín –zarrón do campo -os tallós–a ebrea –a carrieira – o pedrón –o carballo -  -a menda -a gulpilleira –as pereiras  -os cancelos –o cuchego –o pedrón –o carballo– a marota – o pasadoiro –a costa do Reguengo –a xesteira –suaribas – o foxo –a longa   -os chacolos do foxo -a chousa de Álvare –a fonte de Álvare –a pena da grita–o tumbín –a furoca   –as encrucilladas –o zarrón do Patelo.  Monte: Voces de Alvare (x varas). Voces das Roxas (x varas).  Rego de Pedras (x varas). –Rego das Roxas (x varas). Voces de Numas(x varas).

3.-En PAINZÁIS:              

                                                                                                                                                                  -O campo  -a aira vella  -a cortiña -o pecho- a poza –a cruz do díaz – o vale –a fonte –a peza  -encima da fonte– -o cuchego –o hortín -a longa –as cuartas –tras das cuartas–o tallón  –o canto – penouta – os pesegueiros    – os vales  -as travesiñas –valverde  -–as pumaregas –a fonte, - a carrieira –o cainceiro – o cómaro –os paxariños –o chao de barcia –o seixo –costa de Valverde –as pagaiñas –os friáis –as avaladas–o prado de Perdices, -do Mudo, -de Perete, de Lamas, - de Loureiro- o rego das roxas - o rego de pedras –o atallo- a azureira .        – Monte: voces das Roxas (x varas)

FONTES: nas torrentas (a máis abundante), baixo o zarradín nos Foxacos, no val de Foxas, no balincovo, no rego da lameira, no furoco, na fonte de Alvare, baixo as iscas, no val de Peizáis, na poza en Peizais, nas avegas, na furoca,…

FESTA DO PATRÓN DO POBO: San Francisco de Asís, no outono. Festa familiar con invitados.

TRABALLOS COMUNITARIOS:  arreglo dos camiños,  terrar nas leiras costas, cavar no monte- no vedro para o trigo, preparar carbón vexetal de raíz de uz na fraga, segar nos prados para herba seca, segar  o trigo -avea e centeo, facer as medas, nas mallas en cada aira, nas traídas de augas, …

Finalmente, sinalar que nos anos 1970-1980, neste pobo realizouse unha transformación  coas obras e milloras da concentración parcelaria, coas pistas ás casas, terras e montes así como a concentración en parcelas meirandes das moitas  e pequeñas leiras. Isto supón que moitos dos nomes das leiras que figuran anteditas irán desaparecendo. E éste é o motivo da miña aportación para o recordo e memoria dos nosos antepasados que tanto traballaron.

            Para a súa loubanza e gratitude, o seu veciño Rafael Lombardero